Program 46. Radomskiej Wiosny Literackiej

Katarzyna Puzyńska zadebiutowała doskonale przyjętą książką „Motylek”, która rozpoczyna sagę kryminalną o policjantach z niewielkiej wsi Lipowo. Seria o Lipowie to nie tylko trzymające w napięciu klasyczne kryminały psychologiczne, ale także powieści z rozbudowanym wątkiem społecznym i obyczajowym, które porównywane są do książek Agathy Christie i szwedzkiej królowej gatunku, Camilli Läckberg. Prawa do publikacji książek Puzyńskiej sprzedano do ponad dwudziestu krajów.

Uładzimir Niaklajeu (ur. 1946) jest białoruskim poetą, jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tradycyjnego nurtu poezji białoruskiego Odrodzenia. Zawsze był zaangażowany publicznie, kierował Białoruskim PEN Clubem. W 2010 roku startował w wyborach prezydenckich, został pobity i zatrzymany. W wyniku represji wiele lat spędził na emigracji. Wybór dzieł zatytułowany Sam definiuje karierę Niaklajeua. Zawiera wiersze napisane w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat i Ostatnie słowo oskarżonego Uładzimira Niaklajeua przed sądem w Mińsku 18 maja 2011 roku – świadectwo niewinności, odpowiedź na zarzuty stawiane autorowi przez reżim Łukaszenki.

„Tytułowe słowo „sam” dotyczy zarówno wiersza, całej książki, jak i nadrzędnej idei, która naznacza i organizuje dorobek poetycki Niaklajeua. Za sprawą słowa-klucza poeta zbliża się do filozofii egzystencjalizmu – głosi ona wszak, że dążenie do prawdy i pragnienie wolności skazują człowieka na duchowe osamotnienie, niezrozumienie, wyobcowanie i wygnanie”. Alaksandr Raspapou

Do rzeki dzieciństwa podróżuje się bez końca – szuka jej źródeł w historii i ujścia w pamięci. Wspomina się: lato na wsi, brodzenie po pierś w nurcie, rybie łuski na glinianej podłodze, milczącego pastucha co dzień wyprowadzającego krowy. Gdy tą rzeką jest Bug, jeżdżąc wzdłuż niej, podróżuje się zawsze na wschód. Myśli się: o granicy, o Rosji, o wojnie, o uchodźcach, o tym, że tak blisko jest Bełżec, a źródło wypływa z ziemi nasiąkniętej krwią. Kuca się przy ogniu i wyobraża sobie: karawanę zwierząt sunących przez mazowieckie piaski, ciemność popiołów, w której świecą diamenty. „Bo zaiste nie pamięć, ale rzeki powinny grzebać nasze szczątki. Powinny je wypłukiwać i nieść do oceanów. To jedyny koniec wart pomyślenia”

Lata dziewięćdziesiąte. Para dzieciaków wyjeżdża do Stanów, żeby zarobić trochę pieniędzy. Może to będzie prawdziwy amerykański sen? Najpierw jest szczęście, miłość, wielka podróż, muzyka. Dwoje ludzi, którzy odnaleźli się przez przypadek i prawdziwe zakochanie, już na zawsze. Ameryka sprzyja miłości, nawet jeśli trudno o kasę, a skóra na dłoniach pęka od pracy. A jednak między bohaterami coś się wydarza. Pojawia się rysa. Narratorka wraca do Polski, a Drobny zostaje za oceanem. To rozstanie ma być tylko na chwilę, ale pewnego listopadowego dnia przychodzi wiadomość, po której czas zmienia się na bezpowrotnie zimowy. I jakoś będzie trzeba z tym żyć. Tylko czy to jest w ogóle możliwe? Po dwudziestu dwóch latach bohaterka wraca na West Farragut, by odnaleźć ślady Drobnego, które przecież mogą być wszędzie. 

Malwina, dziewczynka obdarzona niezwykłą wrażliwością, śni sny-wspomnienia wojenne swojej babki, co sprawia, że równolegle funkcjonuje w dwóch rzeczywistościach – wojennej (przede wszystkim tej z Kresów i Syberii) i Polski lat 90. Rzeczywistości wzajemnie się przenikają, nakładają się na siebie. Malwina, łapaczka snów swojej ocalałej z wojennej zawieruchy babki, staje się swoistym dybukiem oddającym głos umarłym; dla niej wojna nadal trwa zarówno na froncie nocnym, jak i dziennym. Mocna, poruszająca, świetnie skonstruowana proza.

Być gościem w katastrofie to antropologiczny esej o patrzeniu na obrazy wojny w Ukrainie. To próba opowiedzenia o tej wojnie poprzez jej wizualność, poprzez sztukę. Co to bowiem znaczy dziś: patrzeć, zaczynać, uchodzić, cierpieć, przeżywać, nienawidzić, dokumentować, przekraczać, dekolonizować, pisać? To również opowieść o charkowskim Domu „Słowo”, w której – niczym w soczewce – odbijają się losy ukraińskiej kultury ostatnich stu lat. I na sam koniec: to książka o próbie odnalezienia się w tej wojennej historii, o mediowaniu między obiektywnym, badawczym dystansem a afektywnym zaangażowaniem.

Najpierw była Albina. Skończyła parę klas w wiejskiej szkole, na więcej nie pozwolił jej ojciec. Potem Hanka – już z maturą, pracowniczka biurowa kopalni, w młodości nawet sportsmenka. A po Hance – Maciek, absolwent dobrych studiów, miejska inteligencja. Pozornie brzmi to jak modelowa historia awansu na tle XX wieku. Jednak przez kolejne strony tego autobiograficznego eseju przewija się niepokojące pytanie: czy to rzeczywiście był awans? Bo przecież żeby mówić o swoim lepszym życiu, trzeba założyć, że poprzednie było gorsze. A kiedy uznaje się, że wreszcie zostało się kimś, to zakłada się przy tym milcząco, że poprzednicy w sztafecie pokoleń byli nikim.

Maciej Jakubowiak na warsztat bierze swoją rodzinę, ale własna historia jest dla niego punktem wyjścia do przyjrzenia się awansowi społecznemu w szerszym ujęciu. Jaką rolę naprawdę odgrywają w nim edukacja, państwo, praca? Co nam po nim zostaje: opowieści rodziców i dziadków, stosunek do pieniędzy i podróży, a może brzuch? I jak opisać to, że choć jest lepiej, to może nie do końca się udało?

Polski pisarz, autor fantastyki. Najczęściej nagradzany polski pisarz fantastyczny, jeden z najciekawszych współczesnych prozaików polskich. Premiery jego książek to każdorazowo wydarzenia literackie. Autor „Xavrasa Wyżryna”, „Czarnych oceanów”, „Extensy”, „Córki łupieżcy”, „Innych pieśni”, „Perfekcyjnej niedoskonałości”, „Lodu” oraz licznych opowiadań – w tym zekranizowanej przez Tomasza Bagińskiego „Katedry” – zgromadzonych m.in. w tomie W kraju niewiernych. Pomysłodawca antologii pt. „PL+50. Historie przyszłości”. Wielokrotny laureat nagród im. Janusza A. Zajdla (również za „Lód”),trzykrotnie nominowany do Paszportu „Polityki”, do nagrody literackiej Nike, Nagrody Mediów Publicznych Cogito i Angelusa; laureat nagrody Kościelskich, laureat Europejskiej Nagrody Literackiej 2009. Utwory Dukaja przetłumaczone zostały na język angielski, niemiecki, włoski, rosyjski, czeski, słowacki, macedoński i węgierski.

Zespół Wczasy to założony w 2016 roku duet muzyczny składający się z Bartłomieja Maczaluka i Jakuba Żwirełło. Tworzona przez nich muzyka to przede wszystkim połączenie nurtu postpunkowej zimnej fali, synth-popu z lat 80. i nostalgicznych brzmień gitarowych z lat 90. Duet Wczasy jest znany z takich przebojów jak „Dzisiaj jeszcze tańczę” (który trafił na ścieżkę dźwiękową do filmu „Fanfik”), „Jesteś najlepszy” (pojawia się w filmie „Sweat”), „Tyle słów” czy „Prince i Bowie”. Albumy „Zawody” i „To wszystko kiedyś minie” spotkały się z bardzo pozytywnym przyjęciem słuchaczy i krytyków. W 2024 r. duet muzyczny wydał EPkę zatytułowaną „Program”, z której pochodzą takie utwory, jak: „Patrzymy” czy „Chwila”.

Dajcie się porwać smoczej opowieści!

Pamiętacie? W ostatnie wakacje Matylda trafiła na przedziwną i fascynującą wyspę. Poznała tam swojego tajemniczego dziadka, znalazła przyjaciółkę Saszę, a przede wszystkim miała okazję spotkać prawdziwego srebrnego smoka, który zabrał ją do wspaniałej krainy mitów i opowieści. Lato dobiega końca, a tymczasem zaczynają się tam dziać dziwne rzeczy… Czyżby rozejm, jaki dawno temu zawarły smoki, przestawał obowiązywać? Pora zwołać radę smoków, a pomóc w tym mogą tylko Matylda i Sasza. O ile przetrwają niezwykły i pełen niebezpieczeństw rejs.

„Juno” to dowcipna, nieco złośliwa, a zarazem ogromnie smutna opowieść o rodzinie, ambicji, kredytach, śmierci i żałobie oraz o pewnej astronomce z XVII wieku- o kobietach, o kryzysie wieku średniego, ale również o długu i o winie, które to kategorie autorka umiejętnie wyrywa z kontekstu ekonomicznego czy prawniczego, przenosząc je na codzienne doświadczenie.

Z okazji trwającego Roku Gombrowicza, seria „Pism zebranych” (Wyd. Literackie) powiększyła się o trzy nowe wolumeny zawierające Dziennik 1953–1969 – opus magnum Gombrowicza. Seria powstała pod honorowym patronatem Rity Gombrowicz i redakcją prof. Włodzimierza Boleckiego, jednego z najlepszych znawców literatury polskiej XX wieku, w tym twórczości Herlinga-Grudzińskiego, Mackiewicza, Schulza, Witkacego i Gombrowicza właśnie.

Tom X serii Pism zebranych Witolda Gombrowicza będzie zawierał najwcześniejsze zapiski diarystyczne z lat 1953–1956, tom XI obejmuje lata 1957–1961, zaś w tomie XII obok dzienników z lat 1961–1969 czytelnicy znajdą również posłowie prof. Tomasza Bocheńskiego, opracowanie odmian tekstu, notę wydawcy, bibliografię przedmiotową i podmiotową oraz wykaz przedstawień teatralnych i telewizyjnych. Pisma zebrane są serią krytyczną zawierającą komentarz oraz przypisy objaśniające kontekst biograficzny i literacki.

Czasami największą zemstą jest po prostu przeżyć.
Na własnych zasadach, wbrew trudnościom, nie pytając o zgodę.
Czasem, jak w przypadku Dzidki, nadejście vendetty poprzedza desperacki krzyk: Ludzieeee, czemu mi nikt nie pomaga?
Jeśli się wylosowało od losu nie willę z basenami, a lepiankę w Polsce B, C, elgiebete, to inaczej nie będzie. Dintojrę trzeba zrobić po swojemu i do widzenia.„Dintojra” znaczy zemsta, a różne jej oblicza znajdziemy w najnowszej książce Sylwii Chutnik. Sprzedawca z sexshopu, samotna aktorka, zakochana dziewczyna – wszyscy mają złamane serca, zmagają się z samotnością i własnymi demonami oraz marzą o lepszym życiu.

I wszyscy chcą wyrównać swoje porachunki ze światem.

Brawurowo nowoczesne, miejscami mocno polemiczne, ironizujące oraz intertekstualne. Miasto jest kolejnym arcydziełem rozstrzelanego odrodzenia wydanym nakładem Kolegium Europy Wschodniej.

CZŁOWIEK Stepan Radczenko, lat dwadzieścia sześć. Sierota. Amator książek i ciężkiej pracy. Za sobą ma rewolucje, wojny i krótkie romanse, przed sobą – dostojne i owocne życie. Wierzy w postęp i szczęście ludzkości. Przyjechał studiować, chce się wyuczyć i czmychnąć z powrotem na cichą ukraińską wieś. Robotny, ambitny, naiwny, trochę nerwus.

MIASTO Kijów połowy lat dwudziestych XX wieku. Szerokie bulwary, strzeliste gmachy, amerykańskie kino, jazz, fokstrot. W starych i nowych murach żyją niedobitki dawnej burżuazji i sól odnowionej ziemi – proletariat. Arena konfliktu między indywidualnym a kolektywnym. Miejsce mocy i upadku. Z człowieka w mieście rychło wyjdzie zwierz.

MIŁOŚĆ Jej płomień tylko przez chwilę miota iskry, później gotujemy na nim barszcz.

REWOLUCJA Obaliła trony, rozepchnęła granice, przepędziła człowieka pracy ze wsi do miasta. Wizje świetlanej przyszłości dają bohaterom tyleż nadziei, co niepokoju.

LITERATURA Niesie zaszczyty i profity. Piórem można wiele zwojować. Sercem miasta jest drukarnia.

POWIEŚĆ Ukazała się wiosną 1928 roku. Miasto Waleriana Pidmohylnego to ukraińska klasyka – ironiczna, prowokacyjna i zadziwiająco aktualna. Poznajcie Stepana. Wątpliwe, czy go pokochacie.

Walerian Pidmohylny (1901–1937) – ukraiński pisarz, krytyk literacki, pedagog, tłumacz. Autor licznych opowiadań, nowel i trzech powieści (ostatniej nie ukończył). Słynie z prozy filozoficzno-psychologicznej. Przełożył na język ukraiński m.in. utwory Denisa Diderota, Honoré de Balzaca, Stendhala, Gustava Flauberta, Victora Hugo i Woltera. W 1934 roku aresztowany przez NKWD za rzekomy „terroryzm”, więzień łagru na Wyspach Sołowieckich, rozstrzelany podczas stalinowskiego Wielkiego Terroru.

Marcin Gaczkowski (ur. 1982) – literaturoznawca i historyk, publicysta, radiowiec, tłumacz literatury ukraińskiej, miłośnik widzialnego i niewidzialnego Kijowa.