Fragment z Wyboru pism Klementyny z Tańskich Hofmanowey. [Tom piąty. Opisy różnych okolic Królestwa Polskiego].

Radom, 8 Maja 1826 roku

Radom, stolica woiewódźtwo sandomiérskiego, o mil 12 od Warszawy, nad rzéką Mleczną, iest iédnem z dawniéyszych miast Polskich; iuż w roku 1505, za czasów króla prawodawcy Alexandra, odbył sie tu seym, na którym szlachta powiększenie swych swobód otrzymała; Starowolski pisarz za panowania Zygmunta III., w opisaniu Królestwa Polskiego, wspomina o Radomiu, i chwali w nim dziwnie piękny kościół XX. Franciszkanów. Krwawa bitwa pomiędzy Polakami i Szwedami, zaszła tu w r. 1656, inne nieszczęścia zniszczyły to miasto prawie zupełnie; dziś znacznie się podnosi, i niedługo wcale piękném będzie; tym zaś, którzy go przed kilkunastą laty błotnistém, nędzném i brudném widzieli, iuż i dziś upięknioném wydawać się może. Jakoż i iest prawie całe brukowane, kanały bite wokoło utrzymują go w czystości; ma wiele domów nowych i porządnych, ogród publiczny w promienie sadzony, bardzo przyiemny, plac na przegląd woyska, i gmach wspaniały rządowy, iuż na ukończeniu, który wystawiony w części miasta dotąd niezamieszkałéy, dopomoże do powiększenia go, bo tam zapewne Radomianie stawiać nowe domy zaczną. – Osoby mieszkaiące w Radomiu chwalą bardzo miłe i towarzyskie w nim pożycie; prócz kilku domów przyiemnych są ieszcze mieysca, gdzie się cała publiczność zgromadza, gdzie się ze znayomemi zeyść można; takiém iest ogród o którym wspomniałam, dom resursowy z wielką salą, gdzie i na sto osób obiad dać można, i gospoda za miastem, przy drodze warszawskiéy będąca, Firleiem zwana, cel przeiażdżki Radomian, ich Kawa wieyska. Przy wchodzie do téy gospody, iest szumny napis, który się podobnie zaczyna:

Przechodniu! stóy, i pytay czego ci potrzeba. Kawy, ponczu, wina, bułeczek lub chleba it.d.

Zgoła, Radom przyiemne zostawił mi wrażenie; nie widziałam w nim żebraków i ożywionym mi się wydawał. Tę zaletę przypisać może należy licznemu w ten dzień obywatelów zjazdowi.

Klementyna Hoffmanowa z domu Tańska (1798-1845) – pisarka, prozaiczka, dramatopisarka, tłumaczka oraz działaczka społeczna. Jedna z pierwszych pisarek tworzących dla dzieci i młodzieży. Wydawała także pismo „Rozrywki dla dzieci”. Powieść Dziennik Franciszki Krasińskiej w ostatnich latach Augusta III pisany traktowany jest jako jedna z pierwszych polskich powieści psychologicznych. Związki Hoffmanowej z Radomiem koncentrują się wokół założenia Starego Ogrodu (w latach 1822-1824) – według podań miejskich został on utworzony właśnie z jej inicjatywy. Pewne jest natomiast, że w naszym mieście była w maju 1826 roku, zostawiła bowiem przychylną wzmiankę o Radomiu w swoich pismach.