NAGRODA LITERACKA 2019

Nagrodę w kategorii „Książka literacka” zdobył Ziemowit Szczerek za Siwy dym albo pięć cywilizowanych plemion (Wydawnictwo Czarne, 2018). Nagrodę w kategorii „Książka naukowa/popularnonaukowa” zdobyła Anna Spólna za Dialogi z Mickiewiczem. Aktualizacje tradycji romantycznej w nowej i najnowszej poezji polskiej (Wydawnictwo UTH, 2018). Nagrodę specjalną za całokształt z uwzględnieniem monografii Radom w latach wojny i okupacji niemieckiej (1939-1945) otrzymał Sebastian Piątkowski (IPN, 2018).

Ziemowit Szczerek jest urodzonym w Radomiu dziennikarzem, pisarzem i tłumaczem. Ukończył studia na kierunku prawo oraz studia podyplomowe w zakresie nauk politycznych. Interesuje się Europą wschodnią, historią alternatywną, literaturą gonzo oraz literaturą i dziennikarstwem podróżniczym. Współpracuje z czasopismami „Polityka” i „Nowa Europa Wschodnia”, jest także stałym felietonistą portalu „Ha!Art”. Jako pisarz zadebiutował zbiorem opowiadań Paczka Radomskich (wraz z Marcinem Kępą, 2010). Kolejna książka Przyjdzie Mordor i nas zje (2013) była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2014 i zdobyła Paszport Polityki za rok 2013 w kategorii „Literatura” Wśród innych jego publikacji zostały jeszcze zauważone: Siódemka (nominacja do Nagrody Literackiej Europy Środkowej „Angelus” 2015) oraz Tatuaż z tryzubem (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2016).

Siwy Dym to brawurowa, rozedrgana językowo, dystopijna proza, w której pisarz, mieszając różne języki i style (od staropolszczyzny po języki potoczne współczesności), rozmaite ingrediencje literackie (od Paska, Mickiewicza, Sienkiewicza po Gombrowicza, od Lovecrafta po Dicka) tworzy rozpoznawalną autorską wizję Europy przyszłości, która taką, jak ją kreśli Szczerek, stać się może, choć nie musi. To kontynent spowity Siwym Dymem, we władzy rozszalałych nacjonalizmów, nieustannie trwających konfliktów zbrojnych i w istocie zagłady ludzkości grzęznącej w apokaliptycznej gorączce do swego kresu. Powieść Szczerka to pomysłowe połączenie dwu pasji autora: reportera, przemierzającego drogi i bezdroża Europy Środkowo-Wschodniej, usiłującego tłumaczyć jej obsesje narodowościowe i konflikty oraz wizjonerskiego pisarza porwanego przez opowiadany wir zdarzeń, który zdaje się dążyć do jakiegoś kresu bez celu, bez granic…

Anna Spólna jest literaturoznawcą, recenzentką i krytykiem współczesnej literatury polskiej, pracownikiem naukowym Wydziału Filologiczno-Pedagogicznego Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu. Magisterium uzyskała w 1997 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie na podstawie pracy: Od „odmowy współudziału” do „ustateczniania się buntu”. Przemiany „ja” poetyckiego w liryce Jacka Podsiadły. Pracę doktorską Polska poezja żałobna po II wojnie światowej wobec tradycji literackiej obroniła w 2006 r. na w/w uczelni. Jest autorką monografii: Nowe „Treny”? Polska poezja żałobna po II wojnie światowej a tradycja literacka, (Wydawnictwo UJ, 2008), Na skrzyżowaniu głosów. Szkice krytycznoliterackie (Wydawnictwo UTH, 2012), wielu artykułów prasowych oraz redaktorką naukową książek popularnonaukowych.

Dialogi z Mickiewiczem to erudycyjna, a przy tym napisana z finezją analityczną książka o zjawisku ważnym dla literatury ostatniego trzydziestolecia, która – jak się okazuje – mierząc się z Mickiewiczowską tradycją, potrafiła w twórczy sposób zdefiniować więź z tradycją romantyczną, wciąż będącą kluczowym punktem odniesienia polskiego kanonu kulturowego. Praca o Mickiewiczowskich mniej czy bardziej wyraźnych nawiązaniach tekstowych w indywidualnych poetykach twórców różnych pokoleń (od nieoczywistej obecności w nieznanym dziele Iwaszkiewicza po twórców pokolenia „brulionu”, jak Świetlicki czy Podsiadło), wykreślając kontury do przyszłej syntezy obejmującej całościowe ujęcie ważnego zjawiska, jest szczególnie cenna i odkrywcza w tych partiach, w których autorka potrafi przedstawić swój znakomity warsztat filologiczny.

Sebastian Piątkowski jest historykiem, specjalizuje się w zagadnieniach dotyczących historii społeczno-gospodarczej centralnych ziem polskich w XIX i XX wieku. Studia ukończył w 1993 r. na UMCS w Lublinie, gdzie w 1999 r. uzyskał stopień doktora w zakresie historii najnowszej. W 2017 r. rada Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach nadała mu stopień doktora habilitowanego. Ponadto ukończył studia podyplomowe z zakresu samorządu terytorialnego i administracji rządowej. Przez wiele lat związany był z Archiwum Państwowym w Radomiu, obecnie pracuje w Instytucie Pamięci Narodowej. W dorobku ma ponad 300 pozycji, na które składają się książki, artykuły naukowe, edycje źródeł, redakcje naukowe i recenzje oraz prace publicystyczne, np.: monografie: Dni życia, dni śmierci. Ludność żydowska w Radomiu w latach 1918–1950 (Warszawa, 2006), Więzienie niemieckie w Radomiu w latach 1939–1945 (Lublin, 2009), Kozienice. Monografia miasta (Kozienice, 2004).

Radom w latach wojny i okupacji niemieckiej (1939-1945): tytuł książki wyjaśnia wszystko: mimo podnoszonych we wstępie zastrzeżeń autorskich, o takiej książce jak ta, zwykło się mawiać, że to dzieło kompletne, więcej: pomnikowe, gdyż na następne lata (może i dziesięciolecia) stanowi i summę wiedzy, i punkt odniesienia dla kolejnych badań podejmowanych w ramach tematu. Nie jest to pierwsze dzieło autora o Radomiu i losach radomian w czasach II wojny światowej i zapewne nie ostatnie. Ale stanowi ta książka – rozległa materiałowo, erudycyjna, syntetyczna w zamyśle całości i bogata w jednostkowe egzemplifikacje zjawisk – ujęcie szczególne, przynosząc krok po kroku, miejsce po miejscu odtworzenie tak różnych zjawisk jak: kwestie administracyjne, przemiany infrastrukturalne, życie gospodarcze, szkolnictwo, koncesjonowane życie kulturalne, trudności życia codziennego i rzecz jasna eksterminacja ludności polskiej i Zagłada ludności żydowskiej. Wreszcie – konspiracja i jej rola w czasach okupacji. Te i inne aspekty życia i funkcjonowania Radomia w latach 1939-45 opowiedziane zostały trybem narracji naukowej, z dbałością o szczegół i wiarygodność przekazu, ale nie stały się opowieścią nużącą. Przeciwnie – powstała bogata materiałowo panorama, książka – synteza, podsumowanie dotąd prowadzonych badań.