Maria Teresa Kośmińska-Wójtowicz (1937-2025)

Z wielkim smutkiem, żalem i poczuciem ogromnej straty informujemy, że 22 maja odeszła od nas Pani Maria Kośmińska-Wójtowicz – piękna, szlachetna, pełna poświęcenia dla innych Osoba. Wybitna bibliotekarka, pewna swojej drogi zawodowej, rozmiłowana w książce i czytelniku.

„Pomagam książką” – mówiła o sobie Maria Kośmińska-Wójtowicz, odbierając pierwszą w historii Nagrodę im. Wandy Malczewskiej za swoją działalność społeczną, religijną i edukacyjną. Był rok 2022, a Pani Maria miała jeszcze tak wiele planów… W służbie bibliotecznej przepracowała ponad pół wieku i pracowała niemal do ostatnich chwil przed pójściem do szpitala, tworząc niestrudzenie bibliografię z czasopism XIX w. Była legendą radomskiego bibliotekarstwa. Wraz z jej odejściem odeszła pamięć o wielu zapomnianych już dzisiaj osobach i zdarzeniach.

Maria Teresa Kośmińska-Wójtowicz (z domu Skrzyniarz) urodziła się w 2 października 1937 r. w Radomiu. We wczesnym dzieciństwie mieszkała z rodzicami w Suchedniowie, w 1943 r. jednak rodzina przeniosła się do Radomia, gdzie przyszła bibliotekarka rozpoczęła edukację w szkole podstawowej, a następnie w Liceum Ogólnokształcącym im. M. Konopnickiej w Radomiu (wówczas Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące nr 4 w Radomiu). Już w tym czasie wykazała się aktywnością społeczną, należąc i działając w organizacjach młodzieżowych i stowarzyszeniach. Po egzaminie maturalnym została przyjęta do Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie na wydział geograficzno-biologiczny. Tutaj również wykazywała się aktywnością społeczną, działając m.in. w Związku Studentów Polskich oraz PTTK. Niestety złe warunki materialne zmusiły ją do zakończenia edukacji półtora roku później i powrotu do Radomia, gdzie zaczęła starać się o pracę w bibliotece. Będąc często w bibliotece zapoznałam się z pracą bibliotekarki i niektóre prace wykonać potrafię – pisała w swoim życiorysie.

Bibliotekarską służbę rozpoczęła 1 września 1957 r., w wieku 20 lat. Już rok później została kierownikiem czytelni. Młoda bibliotekarka od razu dała się poznać jako rzetelna i przede wszystkim niezwykle utalentowana pracownica. Już w 1960 r. została instruktorem. Wykształcenie bibliotekarskie zdobyła w Państwowym Ośrodku Kształcenia Bibliotekarzy w Jarocinie w 1960 r. oraz w Państwowym Ośrodku Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy w 1959/60. W 1966 r. ukończyła także Państwowe Zaoczne Studium Oświaty i Kultury Dorosłych.

W 1975 r. została kierownikiem działu udostępniania. Do jej obowiązków należało m.in. sprawowanie nadzoru ogólnego i merytorycznego nad całokształtem filii bibliotecznych na terenie miasta; opracowywanie planów pracy, sprawozdań; analizowanie i kontrola wykonywanych planów; organizowanie różnych form pracy z czytelnikiem (spotkania autorskie, konkursy); czuwanie nad sprawami lokalowymi i wyposażeniem placówek. W 1977 r. została odznaczona odznaką Zasłużony Działacz Kultury, a w 1983 r. Zasłużonym dla Województwa Radomskiego.

Cały czas pozostawała aktywna społecznie, udzielając się m.in. w Komisji Rewizyjnej Zarządu Okręgu SBP (w 1993 r. odznaczona honorową odznaką SBP).

Maria Kośmińska była niezwykle kreatywną bibliotekarką, znaną z wprowadzania nowych rozwiązań organizacyjnych, aktywnie uczestnicząc i kreując życie kulturalne miasta. Nie tylko współorganizowała Radomskie Wiosny Literackie, ale była także pomysłodawczynią i koordynatorką Młodzieżowej Akademii Kultury (MAK), który organizowała od 1990 r. W pierwszych latach impreza ta opierała się na współpracy biblioteki z redakcją pisma o książkach dla dzieci i młodzieży „Guliwer”, kierowaną przez znaną pisarkę Janinę Papuzińską. Dla młodych czytelników ogłaszano corocznie konkursy na recenzje, a jedną z nagród była możliwość ujrzenia tekstu swego autorstwa na łamach wspomnianego pisma. Z Joanną Papuzińską połączyła Panią Marię serdeczna przyjaźń, która zaowocowała wieloletnią współpracą. Sama twórczyni konkursu, mimo odejścia na emeryturę, czuwała nad jego przebiegiem, czyniąc z niego cenną i rozpoznawalną na kulturalnej mapie miasta inicjatywę.

Była także związana z czasopismem „Bibliotekarz Radomski” (sekretarz redakcji w latach 1996-1998); pisała artykuły, ale także uczestniczyła w procesie druku i składaniu pisma. Na jego łamach dbała także o pamięć po zmarłych bibliotekarkach, tworząc wspomnieniowe artykuły. Pisała również do czasopisma „Guliwer”. Uczestniczyła w pracach redakcyjnych przy wydawnictwach bibliotecznych (m.in. bibliografie regionalne, wydawnictwa okolicznościowe Radomskiej Wiosny Literackiej, informatory). Jej praca redakcyjna, bibliograficzna i pisarska jest nie do przecenienia! Była także popularyzatorką postaci sługi bożej Wandy Malczewskiej. Z jej starań wyszła broszura Na pożytek drugim. Rzecz o Wandzie Malczewskiej, a dzięki kontaktom z Muzeum Polskiego Modlitewnika im. Wandy Malczewskiej w Parznie, radomianie mogli oglądać w 2013 r. wystawę modlitewników „Habent fata Sue libelli” w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Radomiu.

Maria Kośmińska-Wójtowicz zapoczątkowała także tworzenie bibliografii retrospektywnej, tworząc w programie MAK bibliografię z prasy ogólnopolskiej XIX w.

Choć formalnie odeszła na emeryturę w 1992 r., nie straciła jednak kontaktu z radomską biblioteką, wręcz przeciwnie – w latach 1996-1998 została zatrudniona ponownie na ½ etatu, a następnie przychodziła do biblioteki wiele lat jako wolontariuszka. Można było spotkać ją w Czytelni Regionalnej, pochyloną nad kolejnymi linijkami bibliografii. Uczestniczyła też w życiu biblioteki, serdeczna i pełna chęci do rozmowy i wspominek podczas m.in. cyklicznych „spotkań pokoleń”. Jednocześnie cały czas aktywnie działała w bibliotece parafialnej przy parafii Matki Bożej Miłosierdzia w Radomiu na osiedlu XV-lecia, którą sama założyła w 1986 r. Szybko stała się legendą tego miejsca – jak pisano w „Gościu Niedzielnym”. W 2021 r. księgozbiór biblioteki wynosił 14 tyś woluminów, obejmujących głównie literaturę religijną. Z biblioteki mogli korzystać wszyscy, nie tylko parafianie. Świadectwem rzetelnej i pełnej poświęcenia pracy wolontariackiej w tym miejscu są skrzętnie prowadzone przez Marię Kośmińską-Wójtowicz kroniki parafii. Biblioteka parafialna była także przez lata jednym z punktów wymiany książki mówionej ze zbiorów MBP.

W 1996 r. roku Maria Kośmińska-Wójtowicz otrzymała Złoty Krzyż Zasługi. W 2010 roku była nominowana do Nagrody św. Kazimierza, a w 2021 r. została odznaczona Medalem Miłosierdzia przyznawanym przez Kapitułę Ostrobramską w Skarżysku-Kamiennej.

Pani Maria realizowała jednocześnie wielką pasję pozazawodową – a było nią tkactwo. Utkała wiele gobelinów, którymi obdarzała znajomych i przyjaciół, a także eksponowała w bibliotece parafialnej. Jedna z najpiękniejszych prac wisi do dzisiaj w Bibliotece Borki (filia nr 9 MBP).

Pani Maria zmarła w szpitalu 22 maja 2025 r. Do końca miała poczucie, że tak wiele jeszcze jest do zrobienia. W życiu, w bibliografii, w bibliotece…

Pogrzeb odbędzie się 27 maja o godz. 10:00 w Kościele p.w. Stanisława Biskupa (Garnizownowy).

Autorka biogramu oraz zdjęcia: Marta Trojanowska